|
१० ऑक्टोबर हा दिवस जागतिक मानसिक आरोग्य
दिवस जगभरात साजरा करण्यात येतो. यावर्षीची मोहिम "असमान जगात मानसिक
आरोग्य" अशी आहे. कारण जग अधिक ध्रुवीकरण करत आहे, खूप श्रीमंत होत आहेत
आणि गरीबीमध्ये राहण्याची संख्या अजुनही जास्त आहे. कमी आणि मध्यम उत्पन्न असलेल्या
देशांमध्ये ७५ ते ९५ टक्के मानसिक विकार
असलेले लोक मानसिक आरोग्य सेवेमध्ये आजिबात प्रवेश करु शकत नाही आणि प्रवेश उच्च
उत्पन्न असलेले देश जास्त चांगले नाहीत. मानसिक आरोग्यामध्ये गुंतवणुकीचा
अभाव हे एकूण आरोग्य बजेटच्या तुलनेत मानसिक आरोग्याच्या उपचारांच्या अंतरात
योगदान देते. मानसिक आरोग्य हे सार्वजनिक आरोग्याच्या सर्वांत दुर्लक्षित
क्षेत्रांपैकी एक आहे. सुमारे १ अब्ज लोक मानसिक विकारांसह जगत आहेत. दारुच्या
हानिकारक वापरांमुळे दरवर्षी ३ दशलक्ष लोक मृत्युमुखी पडतात आणि प्रत्येक ४०
सेकंदात १ व्यक्ती आत्महत्या करून मरते. आपल्यापैकी ४ पैकी १ प्रत्येकवर्षी
मानसिक आरोग्याची समस्या अनुभवेले, हे कुंटुंबातील सदस्य, मित्र, सहकारी किंवा
आपण असु शकतो. मानसिक आजार असलेल्या बऱ्याच लोकांना
ते उपचार मिळत नाहीत. ज्यांचे त्यांना हक्क आहेत आणि ते पात्र आहेत व त्यांच्या
कुंटुंबीयांसह आणि काळजीवाहकांसह ते कलंक आणि भेदभाव अनुभवत आहे. ही असमानता दूर
करण्याची गरज आहे. मानसिक आरोग्य समजून घेणे, जागरुकता वाढविणे व सामाजिक कलंक
दूर करणे हे या दिवसाचे ध्येय आहे. जागतिक मानसिक आरोग्य दिनानिमित्त
नेहमी विचारले जाणारे प्रश्न - १) मानसिक आजार कशामुळे होतो? मानसिक आजाराची व्याख्या जी एखाद्या
व्यक्तीची विचारसरणी, भावना आणि वर्तन किंवा तिन्ही बदलते. यामुळे व्यक्तीला
त्रास होतो. व त्यांच्या दैनंदिन कामकाजात अडचण येते. मेंदूतील
न्युरोट्रान्समीटरची पातळी कमी जास्त होते. तेव्हा हा मानसिक आजार होतो. यातले
जोखीम घटक अनुवंशिकता, पर्यावरणीय आणि सामाजिक आहेत. (मानसिक आघात, पालकांचे
लवकर नुकसान व दुर्लक्ष ही काही उदाहरणे
आहेत.) मला मानसिक आरोग्य समस्या असल्यास मला कसे कळेल ? २) व्यक्तिमत्व
बदल, चिन्हांकित विचित्र किंवा भव्य कल्पना, दीर्घकाळ उदासीनता, संशय, भास, भ्रम
होणे, झोप, भूख विस्कळीत होणे. आत्महत्येबद्दल विचार करणे, प्रयत्न करणे किंवा
स्वत: ही इजा करणे. अत्यंत मूड स्विंग, उच्च/ कमी दारु किंवा ड्रग्जचा गैरवापर,
जास्त राग, हिंसक वर्तन, दैनंदिन कामाचा सामना करण्यास असमर्थता ही लक्षणे
दर्शवली तर मनोतज्ञांची मदत घ्यावी. |
|
|||
|
(३) मानसिक आजार असलेल्या व्यक्तीला
मी कशी मदत करू शकतो?
आधार देणे, मानसिक आजाराबद्दल खुली आणि प्रामाणिक चर्चा करणे प्रोत्साहन
व समर्थन देणे, मानसोपचार तज्ञ व समुपदेशक यांच्याकडून वेळेवर उपचारासंबंधी मदत
मिळवू शकतो. जिल्हा मानसिक आरोग्य कार्यक्रमांतर्गत
सेवा रुग्णालय कसबा बावडा या ठिकाणी मागील वर्षापासून मानसोपचार विभाग सुरु केला
आहे. त्यासाठी आवश्यक औषधे उपलब्ध केलेली आहेत, तसेच जिल्ह्यातील सर्व ग्रामीण
उपजिल्हा रुग्णालये व १२ तालुक्यातील १२ प्राथमिक आरोग्य केंद्रामध्ये आठवड्यातून
एक दिवस मानसोपचार बाह्यरुग्ण तपासणी सुरु केली असून त्यासाठी लागणारी सर्व औषधे
त्याठिकाणी उपलब्ध केलेली आहेत. तसेच मानसोपचार तज्ञ महिन्यातून एकदा त्याठिकाणी
जाऊन बाह्य रुग्ण तपासणी करणार आहेत जेणेकरून लोकांना त्यांच्याजवळ कमी वेळेत कमी
खर्चात दर्जेदार व गुणवत्तापुर्ण सेवा मिळेल. मानसिक आजारासंबंधी अधिक
माहितीसाठी महाराष्ट्र शासनाच्या १०४ या हेल्पलाईनवर कॉल करा.
डॉ. अर्पणा कुलकर्णी मानसोपचार
तज्ञ
जिल्हा मानसिक आरोग्य कार्यक्रम
जिल्हा शल्यचिकित्सक, सीपीआर
हॉस्पिटल, कोल्हापूर
सेवा रुग्णालय, लाईन बझार, कसबा बावडा,
कोल्हापूर. |
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
टीप: केवळ या ब्लॉगचे सदस्य टिप्पणी पोस्ट करू शकतात.